Chotcza w historii

Najważniejsze daty
Ok. 1325-1326 r.
Pierwsza wzmianka o parafii Chotcza, która płaciła dziesięcinę klasztorowi Benedyktynów Świętego Krzyża.

1390 r.                
W książce „Dekanat iłżecki” ks. J. Wiśniewskiego czytamy, że drewniany kościół w Siennie był filią parafii w Chotczy. Dziedzicami tej miejscowości byli: Choteccy, Jaszowscy, Skarszewscy, Chomętowscy, Lubomirscy, Sołtykowie, Rutkowscy.

1440 r.                
Dziedzicem Chotczy był Paweł Chotecki herbu Nabram. W Chotczy stał kościół drewniany, ku czci św. Trójcy – poświęcony i konsekrowany.

1465 r.                
Proboszczem był ks. Jan z Chotczy, a dziedzicem Jakub Chotecki.

1508 r.                
Według spisu podatkowego dziedzicem Chotczy i Zawady był Paweł Chotecki - kasztelan połaniecki w latach 1501 do 1515.

1522 r.               
W parafii choteckiej we wsi Białobrzegi urodził się Marcin Białobrzeski, biskup krakowski, potem kamieniecki, autor „Postylli”.

1595 r.              
Ludność chotecka odrabiała pańszczyznę, jak również oddawała dziesięciny kościelne. Dziedzic dóbr choteckich Bojarski Józef, sprzedał część majątku, na którym osiedlili się ludzie z Zemborzyna, Sadkowic, Tarłowa i Bałtowa. Wieś tę ludzie nazwali Chotczą Nową, imię Józefów dodano dla odróżnienia od Chotczy Dolnej i Górnej.

1662 r.               
Według spisu podatkowego w Chotczy mieszkało 145 osób, a właścicielem wsi był Jan Kochanowski herbu Korwin.

1743 r.               
Pożar kościoła pod wezwaniem św. Trójcy. Na miejscu spalonego kościoła, ks. Biskup Andrzej Załuski polecił postawić krzyż, a samo miejsce ogrodzić. Tymczasem zamiast krzyża wystawiono murowaną kaplicę, krytą blachą, z kopułą pośrodku. Ołtarz w kaplicy był jeden, z obrazem Matki Boskiej Szkaplerznej. Pod kaplicą zaś grób zasklepiony, do którego prowadziły schody.

1754 r.             
Kazimierz Wykowski wystawił kościół Trójcy Świętej i Aniołów Stróżów. Świątynię zbudowano z drewna sosnowego na podmurówce, z zewnątrz tarcicami obitą, pierwotnie gontem, potem pokryto blachą.

1795 r.             
W okresie porozbiorowym region chotecki znalazł się pod zaborem austriackim w tak zwanej Nowej Galicji.

1809 r.              
Wkrótce po zwycięskiej wojnie Napoleona z Austrią, prowadzonej z udziałem Polaków, teren Nowej Galicji, w tym ziemia chotecka znalazły się w granicach Księstwa Warszawskiego. Podzielono je na departamenty i powiaty. Chotcza weszła w skład departamentu radomskiego i powiatu soleckiego. Po Kongresie Wiedeńskim w 1815 r. Księstwo zostało zlikwidowane, a jego Ziemie należały odtąd do Królestwa Polskiego, złączonego unią personalną z carską Rosją.

1815 r.            
Powiat solecki ( a w nim Chotczę ), włączono do województwa sandomierskiego z siedzibą w Radomiu. Rosjanie utworzyli też pośredni stopień administracji, obwody. Powiat solecki i opatowski weszły w skład obwodu opatowskiego.

1827 r.              
Chotcza liczyła 17 domów ze 180 mieszkańcami.

1831 r.              
10 września stoczono pod Chotczą jedną z większych bitew powstania listopadowego. Ponad 5 tys. żołnierzy dowodzonych przez gen. Samuela Różyckiego walczyło z rosyjskim korpusem gen. Teodora Rüdigera (według innych źródeł nazwisko pisane – Fiodor Rydygier). Polacy odparli atak i zdołali przeprawić się przez Iłżankę, ale stracili około 500 żołnierzy.

1864 r.             
Ukaz carski o uwłaszczeniu ziemi przeobraził polską wieś, dzieląc większość folwarków między chłopów. Inny ukaz carski powołał samorządy gminne. Właśnie wtedy powstała w Chotczy pierwsza gmina.

1866-1867 r.   
Rosjanie utworzyli nowe powiaty, miedzy innymi powiat iłżecki, do którego weszła gmina Chotcza.

1875 r.              
Dobra Chotczy stanowiły własność Włodzimierza Rutkowskiego i składały się z folwarku Chotcza Górna oraz wsi Chotcza Górna, Chotcza Dolna i Gniazdków.

1906 r.              
Kolejny pożar kościoła (spłonął od uderzenia pioruna). Ocalała tylko stojąca osobno dzwonnica.

1911 r.              
Powstała parafia w Tymienicy.

1914-1918 r.    
Ziemia chotecka znajdowała się pod okupacją austriacką. Chotcza była siedzibą gminy, w jej skład wchodziły wsie: Baranów, Białobrzegi, Chotcza Dolna, Gniazdków. Po I wojnie światowej siedzibę władz gminnych z Chotczy Górnej przeniesiono do Chotczy-Józefowa, do obszernej, krytej słomą, starej chałupy. Obok funkcjonował posterunek milicji i urząd pocztowy.

1916-1918 r.    
Tajne komplety prowadzone przez Zofię Jezierską na terenie okolicznych wiosek, stały się po pierwszej wojnie światowej zaczątkiem szkoły powszechnej.

1918 r.               
W Chotczy Dolnej powstała czteroklasowa szkoła podstawowa, w której pierwszym nauczycielem był Antoni Zychowicz.

1919 r.               
Zgodnie z Rozporządzeniem Komisarza Rządowego został powołany w Chotczy pierwszy organ polskiego samorządu gminnego. Chotcza wchodziła w skład powiatu iłżeckiego należącego do województwa kieleckiego.

1928 r.               
Teofil Banach zorganizował w Chotczy szkołę siedmioklasową, której był kierownikiem do 1936 roku.

1937 r.               
Kierownik Stefan Kalinowski rozpoczął w Tymienicy budowę szkoły podstawowej, prace przerwał wybuch II wojny światowej.

1939 r.               
Niemcy zniszczyli szkołę czteroklasową, znajdującą się w prywatnym mieszkaniu w Chotczy Dolnej.

1941 r.               
Chotcza była miejscem tworzenia pierwszych oddziałów partyzanckich Gwardii Ludowej na Kielecczyźnie.

1942 r.               
W marcu powołano w Chotczy Nadwiślański Komitet Dzielnicowy Polskiej Partii Robotniczej, który kierował pracą partyjną na radomskim Powiślu. Zorganizowano zbrojne ramię PPR – Gwardię Ludową ze Sztabem Dzielnicowym. W lipcu I oddział GL wyruszył do walki. W okresie późniejszym przyjął miano oddziału im. Dionizego Czachowskiego. W lesie koło Gniazdkowa stoczono pierwszą bitwę z Niemcami. 22 grudnia oddziały SS i żandarmerii otoczyły wieś Baranów. Zginęło 6 osób.

1943 r.              
8 sierpnia żandarmeria z Lipska otoczyła zagrodę Piotra Turbiarza z Chotczy Górnej, w której ukrywał się radziecki żołnierz. Zamordowano 7-osobową rodzinę Turbiarzy oraz pięciu mieszkańców sąsiednich domów.

1944 r.               
Niemcy przeprowadzili kolejną pacyfikację. 18 stycznia aresztowano wielu mieszkańców Chotczy. W sąsiednim Gniazdkowie spalono żywcem 6 osób. Miejscowa ludność przesiedlona została w okolice Ciepielowa i Sienna. Na terenie Chotczy utworzony został przyczółek frontowy. W nocy z 27 na 28 IX doszło pod Chotczą do dramatycznej walki. Połączone oddziały Armii Ludowej i Batalionów Chłopskich w sile 700 żołnierzy przełamały linię niemieckich umocnień frontowych, by przejść na tereny wyzwolonej Lubelszczyzny. Podczas walki z Niemcami zginęło 70 żołnierzy. Nocą z 28 na 29 X oddziały AL., BCh i radzieckich grup partyzanckich działających w ramach zgrupowania AL pod dowództwem kpt. „Orkana” – Tadeusza Łęckiego – dowódcy II brygady AL „Świt” dokonały ataku na umocnione linie niemieckie.

1945 r.             
15 stycznia wyzwolono Chotczę. Ludność powróciła z wysiedlenia.